به گزارش تحریریه، آندری کورتونوف، مدیر علمی شورای امور بین‌المللی روسیه، در مصاحبه‌ای با «مسکو-باکو» درباره اهمیت کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS) از نظر توسعه جهان چندقطبی و همچنین سیاست ارمنستان دیدگاه‌های خود را بیان کرده است.
سوال: امروز در مسکو نشستی از شورای سران کشورهای مستقل مشترک‌المنافع به ریاست ولادیمیر پوتین برگزار شد. این اتحادیه در شرایط درگیری بین روسیه و غرب و ساختار یک جهان چندقطبی چقدر برای روسیه اهمیت دارد؟ با توجه به این که یکی از مهم‌ترین وقایع این نشست امضای برنامه‌ای برای تضمین امنیت اوراسیا و همچنین سندی درباره «عدم پذیرش اقدامات محدودکننده یک‌جانبه در روابط بین‌الملل» بود.
پاسخ: با وجود همه نقص‌های این ساختار، اتحادیه کشورهای مستقل مشترک‌المنافع همچنان مهم‌ترین پلتفرم است که بیشترین تعداد از کشورهای پساشوروی در آن مشارکت دارند. هرچند که این کشورها نه تنها نظرات یکسان ندارند، بلکه در مسائل مهم نیز اختلاف‌نظر دارند. برای روسیه مهم است که فدراسیون روسیه امسال میزبان این نشست است و این به روسیه فرصت می‌دهد تا اولویت‌ها و دستور کار را تعیین کند و اسناد راهبردی کلیدی را در شرایط ژئوپلیتیکی کنونی تصویب کند. اسنادی که شما به آنها اشاره کردید، اسناد راهبردی بسیار مهمی هستند. موضوع امنیت اوراسیا یکی از اولویت‌های اصلی برای روسیه است. من فکر می‌کنم این موضوع در قالب‌های سازمان همکاری شانگهای (SCO) و بریکس نیز مورد بحث قرار خواهد گرفت. ایجاد یک سیستم امنیتی برای اوراسیا کار آسانی نیست، زیرا این یک قاره بسیار بزرگ است و ایجاد چنین سیستمی یک هدف جاه‌طلبانه محسوب می‌شود.
من دستور کار نشست کشورهای مستقل مشترک‌المنافع را به دو بخش تقسیم می‌کنم: موارد واضح و سیاسی-بی‌طرف و غیرمسموم، مانند موضوع جشن هشتادمین سالگرد پیروزی اتحاد جماهیر شوروی در جنگ بزرگ میهنی. بعید است که این موضوع باعث بحث و اختلافات جدی شود. اما مسائل مهم‌تری هم وجود دارد – مانند اصول امنیت اوراسیایی. در اینجا ممکن است تفاوت‌هایی در مواضع کشورها ظاهر شود و نیاز به یافتن وجه مشترک باشد.
روسیه مرتباً تاکید می‌کند که ساختار امنیتی فعلی کارآمد نیست. فرآیند توسعه یک سیستم امنیتی برای اوراسیا به دلیل تشدید درگیری بین روسیه و غرب و دستور کار جهان چندقطبی اهمیت بیشتری پیدا کرده است.
از دیدگاه روسیه، کشورهایی که با گذشته مشترک ما مرتبط هستند، از اولویت‌های امنیت اوراسیا به شمار می‌روند. به همین دلیل است که در آخرین نسخه مفهوم سیاست خارجی روسیه، این منطقه از فضای پساشوروی به عنوان اولویت اول مشخص شده است. این یک اولویت مطلق برای استراتژی سیاست خارجی روسیه است.
سوال: در ارتباط با موضوع مسمومیت سیاسی… روز گذشته، در جریان نشست وزرای خارجه کشورهای مستقل مشترک‌المنافع، ارمنستان اسنادی که درباره تضمین امنیت اوراسیا و «عدم پذیرش اقدامات محدودکننده یک‌جانبه در روابط بین‌الملل» بود، تصویب نکرد. نظر شما در این باره چیست؟
پاسخ: به نظر می‌رسد که چنین رویکردی از سوی ارمنستان نباید کسی را شگفت‌زده کند. به هر حال، یک تغییر پایدار در جهت‌گیری این کشور به سمت غرب وجود دارد. نخست‌وزیر جمهوری خود این موضوع را اعلام کرده است. ما می‌بینیم که ارمنستان به طور فزاینده‌ای به حمایت از سوی شرکای اتحادیه اروپا تمایل دارد. علاوه بر این، ایروان آمریکا را به عنوان یک شریک اولویت‌دار می‌بیند. در نتیجه، در زمانی که بین روسیه و غرب تناقض‌هایی وجود دارد و یک تقابل فعال در جریان است، تهیه سندی که هم مسکو و هم ایروان را راضی کند، دشوار است. بنابراین، من تعجب می‌کردم اگر نیکول پاشینیان اسناد مربوط به اصول امنیت اوراسیایی را امضا می‌کرد. در حال حاضر این امکان‌پذیر نیست.
سوال: آیا ارمنستان امروز در نشست کشورهای مستقل مشترک‌المنافع شبیه به یک «نفوذی کاشته شده» به نظر نمی‌رسد؟ با توجه به این که همه کشورهای مستقل مشترک‌المنافع به موضعی یکسان در زمینه امنیت اوراسیا و عدم مداخله در امور داخلی پایبند هستند، اما ارمنستان با چنین رویکردهایی مخالف است…
پاسخ: ایده جالبی است، اما چه کسی می‌توانست چنین «نفوذی‌ای» را بفرستد؟! من معتقدم که امروز می‌توان نیکول پاشینیان را به عنوان یک سیاستمدار نسبتاً باتجربه تصور کرد. و او به خوبی محدودیت‌های خود را درک می‌کند. خود این که نخست‌وزیر ارمنستان به مسکو برای نشست کشورهای مستقل مشترک‌المنافع آمده است، نشان می‌دهد که ایروان هنوز، حداقل فعلاً، آماده نیست تا به طور کامل پل‌های خود با روسیه را خراب کند. به هر حال، با وجود اهمیت فزاینده شرکای غربی برای ایروان، ارمنستان همچنان به فضای پساشوروی وابسته است و قطع این پیوندها و تغییر جهت آن به سمت دیگری آسان نیست. من معتقدم که پاشینیان این مسئله را به خوبی درک می‌کند. او به سطح بالای همکاری‌های اقتصادی با روسیه و اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) علاقه‌مند است. او همچنین از وجود جمعیت بزرگ ارمنی در روسیه آگاه است، که این هم عاملی است که ارمنستان را به فضای پساشوروی پیوند می‌دهد.
حرکت ارمنستان به سمت غرب ادامه خواهد یافت، اما این یک فرآیند طولانی است. هنوز خیلی زود است که بگوییم این حرکت در نهایت به کجا خواهد رسید. زیرا در واقعیت، غرب آماده نیست تا تعهدات جدی در قبال جمهوری ارمنستان، به‌ویژه در حوزه امنیت آن، بپذیرد. ممکن است ایروان به طور علنی ایده امنیت اوراسیایی را رد کند، اما این به معنای آن نیست که ارمنستان بلافاصله جایگزین مناسبی پیدا خواهد کرد.
سوال: اخیراً مشخص شده است که سازمان USAID قصد دارد در امنیت ارمنستان سرمایه‌گذاری کند. آیا فکر می‌کنید که همه این سرمایه‌گذاری‌های آمریکایی چندان مهم نیستند؟
پاسخ: سرمایه‌گذاری‌ها یک چیز هستند، اما تضمین‌های امنیتی چیز دیگری. ما می‌بینیم که ایالات متحده، حداقل در حال حاضر، آماده نیست که تضمین‌های امنیتی به اوکراین بدهد، که برای آن از اهمیت راهبردی برخوردار است. حجم حمایت مالی و نظامی از کی‌یف به‌مراتب بیشتر از حمایت از ایروان است. این واقعیت از زاویه پرسش شما گویاست. علاقه ایالات متحده و اتحادیه اروپا به ارمنستان قطعاً باقی خواهد ماند و کمک‌هایی ارائه خواهد شد، از جمله احتمالاً در حوزه فنی-نظامی. ارمنستان از قبل تعدادی از سیستم‌های تسلیحاتی غربی را خریداری کرده است. اما این بدان معنا نیست که ارمنستان در آینده نزدیک به سیستم امنیتی غربی ادغام خواهد شد. با وجود اهمیت ارمنستان برای غرب، این کشور برای آنها یک اولویت راهبردی محسوب نمی‌شود. ارمنستان نه تنها با اوکراین قابل مقایسه نیست، بلکه حتی با اسرائیل نیز برای آمریکا مقایسه‌پذیر نیست. نباید انتظار داشت که جمهوری ارمنستان به زودی عضوی از اتحادیه اروپا شود. بنابراین، مشکل امنیت ارمنستان و همکاری با غرب در آینده نزدیک قابل حل نخواهد بود.
سوال: اما در عین حال، ما می‌بینیم که ارمنستان دو سندی را که برای روسیه اهمیت استراتژیک دارند، امضا نمی‌کند. آیا این وضعیت خطرناک به نظر نمی‌رسد؟
پاسخ: ارمنستان یک کشور مستقل است و می‌تواند تصمیماتی بگیرد که خود آن را مناسب و مرتبط می‌داند. اما باز هم تکرار می‌کنم: به نظر من، ارمنستان ممکن است در نهایت در یک خلاء استراتژیک قرار بگیرد که پیدا کردن شریکانی که قادر به تضمین امنیت آن باشند، دشوار خواهد بود. اگر درباره روسیه صحبت کنیم، فکر نمی‌کنم که امتناع ارمنستان از امضای اسناد مهم برای مسکو مشکلات استراتژیک ایجاد کند. به هر حال، حتی بدون ارمنستان، شرکای کافی وجود دارند که این اسناد را امضا کرده‌اند.
البته می‌توان اظهار تاسف کرد که روابط بین روسیه و ارمنستان به این سمت حرکت می‌کند. اما، به نظر می‌رسد که این باید به عنوان یک واقعیت جدید پذیرفته شود.
سوال: مقامات آذربایجان انتقادات فزاینده‌ای از سیاست آمریکا در قفقاز جنوبی دارند…
پاسخ: سیاست خارجی آمریکا تغییر نخواهد کرد. این که ایالات متحده نه تنها علیه مخالفان سیاسی خود، بلکه حتی علیه متحدانش نیز تحریم اعمال می‌کند، کاملاً شناخته شده است؛ مثلاً ترکیه. بنابراین، چیزی که ایالات متحده می‌گوید یک چیز است و چیزی که انجام می‌دهد چیز دیگری.
سوال: امروز ولادیمیر پوتین و الهام علی‌اف در مسکو مذاکراتی داشتند. روابط روسیه و آذربایجان را از نظر عاملی تثبیت‌کننده برای فرآیندها در فضای اوراسیایی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
پاسخ: بسیار مهم است که روسیه و آذربایجان در طیف گسترده‌ای از مسائل، از جمله امنیت، همکاری کنند. این موضوعات تنها به منطقه قفقاز جنوبی محدود نمی‌شود، بلکه به مشکلات گسترده‌تری نیز مربوط می‌شود. ما می‌دانیم که آذربایجان علاقه‌مند به همکاری نزدیک‌تر با بریکس و سازمان همکاری شانگهای است. من فکر می‌کنم این گامی به سمت هماهنگی نه تنها امنیت منطقه‌ای، بلکه امنیت قاره‌ای و جهانی است.
در روابط روسیه و آذربایجان پویایی مثبتی وجود دارد و این بار دیگر در حاشیه نشست کشورهای مستقل مشترک‌المنافع در مسکو تأیید شد.
سوال: در دستور کار این نشست احتمال برگزاری مذاکرات سه‌جانبه در مسکو بین رهبران روسیه، آذربایجان و ارمنستان درباره پیمان صلح مطرح شده بود. اما یوری اوشاکوف، دستیار رئیس‌جمهور روسیه، اعلام کرد که این نشست برگزار نشد زیرا «برخی افراد با آن مخالفت کردند».
پاسخ: ما می‌توانیم حدس بزنیم که چه کسی دقیقاً با این نشست مخالفت کرده است. اما بر اساس اطلاعاتی که در خصوص پیشنهادات مشابه در گذشته داریم، می‌توان گفت که این طرف ارمنستان بوده که چنین فرمتی را نامناسب دانسته است، حداقل در حال حاضر. ما می‌بینیم که ارمنستان برای مذاکرات صلح با آذربایجان با مشارکت روسیه آماده نیست.
واضح است که ارمنستان به واسطه‌گری غرب علاقه‌مند است. و ما می‌بینیم که کشورهایی که از منطقه قفقاز جنوبی فاصله زیادی دارند، علاقه‌مند هستند و آماده‌اند که به نوعی در حل مسائل این منطقه دخالت کنند. نکته منفی این است که آنها بسیار اوقات با رویکردی مانند یک بازی با حاصل جمع صفر به توسعه این منطقه نگاه می‌کنند.
سوال: پس چگونه موضع روسیه را توضیح می‌دهید، زمانی که دستیار رئیس‌جمهور به استفاده غرب از ارمنستان برای اهداف خود اشاره می‌کند، در حالی که رئیس‌جمهور روسیه بیشتر بر جنبه‌های مثبت روابط روسیه و ارمنستان تأکید می‌کند؟
پاسخ: تحریم‌هایی که غرب علیه روسیه اعمال کرده است، از برخی جهات برای ارمنستان مفید بوده است. این واقعیت علاقه ایروان به روابط اقتصادی با روسیه را تعیین می‌کند. همچنین برای مسکو مهم است که ارمنستان را کنار نگذارد، زیرا شرایط جهانی به سرعت در حال تغییر است و چرخش‌های غیرمنتظره‌ای از سوی غرب ممکن است رخ دهد. بنابراین، روسیه آن را عاقلانه نمی‌داند که پل‌ها را بسوزاند و مشکلاتی که در روابط روسیه و ارمنستان وجود دارد را بیش از حد نمایشی کند. این امر رویکرد بسیار محتاطانه رهبری روسیه و آمادگی آن برای ادامه گفت‌وگو با ایروان را توضیح می‌دهد، هرچند که این گفت‌وگو به نظر نمی‌رسد آسان باشد.
منبع: ایراس
پایان/
نظر شما